1 Theorema 29¹

Iridis colores 4^or esse praecipuos scilicet croceum, viridem², ceruleum³, ac⁴ purpureum.

Quod⁵enim⁶ experientia patet, idem et⁷ ratione comprobatur. 2 Resumatur⁸ enim descriptio 27^ae9 praedictae, in qua circum[C:42v]ferentia bc dividatur quadrifariam in signis h, k, l et producantur per f ad circumferentiam solis¹⁰ lineae hfm, kn et lo¹¹, et¹² connectantur¹³ h, k, l cum a. Eruntque quatuor¹⁴ anguli, qui ad f, aequales invicem¹⁵. Et ideo circumferentia ¹⁶ dm¹⁷ maior quam mn, et ipsa eo maior quam on. 3 Sed ipsae dm¹⁸ et eo invicem aequales, et mn et no invicem¹⁹ aequales. Quoniam igitur, per 25^am20, oportet refractionem²¹ solaris radii a rorante pluvia fieri ad angulum²² recti 1/2²³ ideo necesse est, ut omnes solares radii, qui a nube refracti²⁴ gignunt iridem, per punctum f transeant. 4 Quare, quicumque solares radii a circumferentia solis dm procedunt, omnes a circumferentia bh ad oculum a refringentur²⁵. Quicumque autem ab mn, ab ipsa hk; quicumque vero ab no, ab ipsa kl; quicumque tandem ab oe, ab ipsa lc reflectentur. A maiori ergo²⁶ solis superficie illuminatur²⁷ bh quam hk, et ideo necesse est, ut color, qui in bh, cui plus lucis admiscetur, sit²⁸ ipsi luci conformior. 5 Color [S:55] vero, qui in hk²⁹, cui plus inest aquae³⁰, respectu³¹ lucis, sit aquae³² similior. Atque ideo color, qui in bh, flammeus³³ sive croceus, qui vero in hk, viridis³⁴ videtur. Et, quamvis lc a superficie eo³⁵, quae ipsi dm³⁶ ipsam bh illuminanti³⁷ aequalis est³⁸, illuminetur³⁹ et ideo, [C:43r] color, qui in lc similis ei, qui in bh videri oporteat, tamen, quia gyrus iridis in lc minor est quam in bh⁴⁰, ideo radii in lc densiores sunt quam in bh. 6 Quare color, qui in lc, fortior ac coloratior eo, qui in bh, videtur⁴¹; cum igitur in bh croceus videatur⁴² in lc ruffus⁴³, sive purpureus generabitur. Similiter, quamvis lk a superficie no, 7 quae⁴⁴ ipsi nm ipsam kh illuminanti aequalis est illuminetur, atque ideo⁴⁵ color⁴⁶, qui in lk ei, qui in kh similis⁴⁷ videri oporteat⁴⁸; tamen, quia gyrus iridis in lk minor est, quam in kh, ideo radii in lk densiores sunt, quam in kh. 8 Quare color, qui in lk, fortior ac coloratior eo, qui in kh videtur. Sed cum in kh viridis⁴⁹, qui lenis⁵⁰ ac sobrius est, videatur, in kl ceruleus⁵¹, qui fortior ac saturior est, apparebit⁵². Et, quoniam huiusmodi circumferentiarum eo, on, dm et mn variatio ac gyrorum iridis coarctatio paulatim fiunt, ideo⁵³ non statim in iride unus color vertitur in alium, sed⁵⁴ talis mutatio paulatim fit⁵⁵ et⁵⁶ per aliquem medium, qui extremos coniungat.

9 Scholium.

[A:11r]

Et notandum, quod, sicut ignis⁵⁷ lenis⁵⁸ ac rarus flammeum⁵⁹ ac croceum efficit colorem velut flamma⁶⁰ lenem⁶¹ fumum comburens, densus vero ac fortis ebrium ac ruffum⁶² gignit colorem, velut⁶³ in carbonibus, ita solares radii, qui in extremo iridis⁶⁴ gyro rari sunt, flammeum gignunt colorem. In intimo⁶⁵ vero circuitu, quia densi sunt, ideo ruffum⁶⁶ efficiunt. 10 Neque alia est caerulei et⁶⁷ viridis ab igne ad solem metaphora⁶⁸. Quod autem purpureus, flavo⁶⁹; ac viridi caeruleus⁷⁰ [C:43v] fortiores ac magis ebrii sint, patet, quoniam⁷¹, si flavo obscurus⁷² admisceatur, purpureus conficitur. Si autem⁷³ viridi⁷⁴ idem obscurus aggregetur, protinus caeruleus⁷⁵ concreabitur⁷⁶.

11 Corollarium

Igitur inter⁷⁷ croceum ac⁷⁸ viridem⁷⁹, intra⁸⁰ viridem ac ceruleum⁸¹, intra⁸² ceruleum⁸³ ac purpureum tres alii medii videntur colores, qui sunt utrorumque connexiones. Quam ob rem⁸⁴ iris septicolor iure dici posset. [A:12r]