Ex Octavo

Viam lacteam per stellas notabiliores describere. 121 Mirandum non est philosophos priscos, dum huiusmodi coeli candorem admirantur, varias effudisse ineptias, cum Aristoteles primatum maximus opinetur Galaxiam, aeternam coeli qualitatem, exhalatione fieri, quasi temporarium et corruptibilem cometen. 122 Verum haec disputatio non tangit astronomos. Itaque Ptolemaeus hic situm ac processum huius admirabilis crystallinae glaciei, per stellas insigniores describit, sicut geographi regionem aliquam per urbes, montes ac fluvios magis celebres.

123 Sphaerae solidae fabricam, usumque exponere. Haec ex metallo, lignove tenaci, aut alia praedura materia confici potest. In qua super polis diametraliter oppositis primum Zodiacus est describendus in signa et gradus distinctus. 124 Cuius polis semicirculus aeneus insertus ac in 180 divisus, circumvolutus indicet in ambitu zodiaci stellae collocandae locum in longitudinem et ipse per arcum suum a zodiaco exorsum latitudinem. Addatur⁵⁰ his aequator super polis suis descriptus. 125 Hoc pacto descriptis, stellis, atque con[A:37r]stellationum imaginibus depictis, sphaera collocanda est intra horizontem ac meridianum secundum situm proprium in basim stabilitos, axe mundi polisque secundum regionis latitudinem elevatis. 126 Sic dum super axe tali inter horizontem et meridianum circumducitur, indicabit ortum, occasum, coeli mediationem, arcus diurnos ac nocturnos⁵¹ Solis ac stellarum. 127 Item si quadrans circuli a vertice horizontis, in medio semicirculi meridiani, deducatur ad horizontem, divisus in 90 gradus, poterit per ipsum locari Sol vel stella quaelibet in observata altitudine, atque ita locari haec nostra sphaera, ut sphaerae coelestis situi respondeat, atque locus Solis in ea consyderatus instantem horam indicet. Sic habes sphaerae fabricam et usum. 128 His peractis Ptolemaeus consyderat varietates habitudinum, quas habent stellae fixae ad Solem, Lunam et inter se, quo ad ortum, occasum, coniunctiones, oppositiones et reliquos aspectus. Item varias stellarum habitudines ad horizontem et meridianum, quo ad ortum, occasum, coeli mediationem, arcus nocturnos et diurnum, et quo pacto in horizonte

recto omnes oriantur et occidant et semicirculos tam sub horizonte quam super describant. 129 Item quae ipsarum nunquam occidant: et quae nunquam oriantur in horizonte obliquo. Post haec ortus et occasus stellarum ac coeli mediationes matutinas, vespertinas, respectu Solis, distinguit. Inde metitur per scientiam sphaeralium triangulorum stellarum declinationes, ascensiones rectas et obliquas. Cum quo zodiaci puncto coelum medient, cum quo oriantur et occidant. 130 Adhuc converso problemate ex declinatione [A:37v] et ascensione recta datis, sciscitatur stellae locum in zodiaco, et latitudinem. Postremo discutit apparitiones et occultationes stellarum, sive primas ac postremas fulsiones, quas Sacroboscus vocat heliacos ortus, atque occasus. In quo negocio, omissis coeteris, consyderabimus, quantum oporteat Solem sub horizontem descendere, ut stella quaepiam in horizonte constituta incipiat videri, quae prius ob Solis vicinitatem apparere visui non poterat, aut videri desinat⁵². 131 Sed hic Solis descensus, quemadmodum et eius elevatio super horizontem, non nisi per altitudinis circulum determinanda est, ut scilicet descensus Solis subter horizontem, sicut eius elevatio sit arcus circuli altitudinis inter Solem et horizontem interceptus. 132 Qui quidem pro stellis unius magnitudinis unus erit. Pro stellis splendidioribus minor. Hic ergo experimento et observatione consyderandus erit, et per geometriam triangulorum sphaeralium, ex tali arcu, qui arcus visionis appellari solet, elicendus est eclipticae arcus qui Solem a stella primum, aut postremum apparente removeat. 133 Qui arcus in ecliptica non est semper idem, nam quo fuerit obliquior ad horizontem, eo maior erit. Semper autem maior arcu visionis, aequalis autem, quando ecliptica per zenit incedit, et pro circulo altitudinis est. De stellis tamen intelligo in ecliptica constituitur. 134 Nam latitudo stellae, ad polum manifestum minuit, ad occultum vero auget hunc arcum. Immo latitudo ad polum manifestum facit ut stella primum aut postremo apparens, habeat locum longitudinis eundem cum Sole: et quandaque ut Solis locus sit vicinior horizonti, quam locus longitudinis stellae. 135 Quare fit ut stellae ad manifestum polum deviantes (propter magnum arcum diurnum) fulgeant matutinae praevenientes Solem, et eodem die vespertinae Solem sqequentes. De planetis et de Luna in postremo libro agendum est. 136 Sed re vera, haec consyderatio incerta est, quoniam aer crassior facit maiorem arcum visionis, et ideo procrastinat apparitionem, et acce[A:38r]lerat occultationem: ut taceam interim quod res habet plus curiositatis, quam utilitatis. Sed de fulsionibus planetarum in ultimo libro tractatur.