Citationes |
6 impBibbia La Sacra Bibbia, I Re, Regno di Salomone 3, 9, p.371, ``Salomone chiede a Dio la sapienza''; p.770, Il Libro della Sapienza, 7, 8 9: ``L'ho preferita a scettri e troni, e stimai un nulla le ricchezze in confronto di lei. Non la misi alla pari con le pietre preziose, perchè tutto l'oro di fronte a lei non è che arena, e l'argento, in suo paragone, è spregevole fango.''
22 eqvOmero Iliade, Lib. VIII, vv.667-669, p.197, ``... In grembo al mar frattanto / La splendida cadea lampa del Sole, / L'atra notte traendo su la terra. /''.
24 impPs-Plut., De plac. philos./Aet.III,10,2-5;II,14,2;II,22,2 Pseudo-Plutarco, (1), De placitis philosophorum, Lib. III, Fol. XXIIv., De figura terrae, ``Thales et Stoici: eorumque studiosi globosam terram. Anaximander columnarem. Anaximenes mensae similem. Leucippus tympani. Democritus latitudine disco assimilem: in medio autem cavam.''. Lib. II, Fol. XIIr., De formis stellarum, ``Stoici globosas stellas quemadmodum et mundum solem et lunam. Cleantes turbinales...''. Lib. II, Fol. XVIIr., De forma Solis, ``...Heraclitus scaphae modo leviter pandum.''. Giannantoni, I Presocratici, Aet. III,10,2 (Dox.376), p. 104, ``Anassimandro dice che la terra è simile a una colonna di pietra.''; Aet. III,10,4 (Dox.377), p.658, ``Leucippo la reputa a forma di tamburo.''; Aet. III,10,3 (Dox.377), p. 113, ``Anassimene (dice che la terra) ha la forma di una tavola. ''; Aet. III,10,5 (Dox.377), p. 703, ``Per Democrito la terra è discoidale nel senso della larghezza, ma concava nel mezzo. ''; Aet. II,22,2, (Dox.352), p. 189 ``(Il Sole è) A forma di catino, curvo.''. Festa, I Frammenti degli stoici antichi, p. 127, Aet. II,14,2,``Gli astri hanno forma conica''. Dreyer, Storia dell'astronomia..., n.p. 144, presume che Cleante credesse il mondo conico.
27 Eucl., El., Theo., Sph. El. Maurolico nel De Sphaera liber unus, (Opuscula mathematica, (5) ), pp. 4-7, esporrà nei dettagli i preamboli di Geometria necessari.
29 eqvPs-Plut., De plac. philos. Aet.II,9/Ari., De coelo, I(A), 9, 278 b/ Plato., Timeo, 33 b, c Pseudo-Plutarco, (1), De placitis philosophorum, Lib. II, Fol. XVr., De extrariis mundi partibus et nuncubi vacuum, ``Pythagorei extra mundum esse vacuum: quo et unde mundus respirat. Stoici quo in conflagratione universi infinitum resolvetur. Possidonius non infinitum: sed quantum ad dissolutionem sat est. In primo de inani. Aristoteles vacuum esse dixit. Plato nec extra mundum nec intra vacuum esse censuit.''. Aristotele, (1), Del Cielo, I(A),9,278 b, p. 268, ``la totalità di quanto è abbracciato dall'estrema orbita è di necessità formata da tutta quanta la sostanza corporea naturale e sensibile, perché fuori del cielo non v'è, né è possibile che venga ad essere, alcun corpo.''. Aezio, II,9, in Dreyer, cit., p. 39 per Pitagora e p. 143 per gli Stoici. Platone, Timeo, 33 b, c, p. 746, ``E la superficie esterna tutta, per molte ragioni, egli fece perfettamente liscia. Innanzitutto perché il mondo non aveva alcun bisogno di occhi, ché nulla, al di fuori, v'era rimasto da vedere: ne v'era aria intorno, che avesse bisogno d'esser respirata. E tanto meno aveva bisogno d'un qualche organo per ricevere in sé il nutrimento o per espellere ciò che non avesse assimilato, ché nulla avrebbe potuto perdere, nulla gli si sarebbe potuto aggiungere donde che fosse, poiché nulla v'era al di fuori di lui.''.
30 impPlin., Nat.hist., II, 1 Plinio, Storia Naturale, Lib. IIo, 1, p. 214, ``Huius extera indagare nec interest hominum nec capit humanae coniectura mentis.''. ``Investigare ciò che cade al di fuori non importa all'uomo, e sorpassa le ipotesi dello spirito umano.''.
31 eqvTomm., Sum. Theo., I, qu. 66, art.3/ Basilio, Hexam. / Val. Strab., Glossa / Beda, Hexam. E. Grant, Planets, Stars, and Orbs. The Medieval Cosmos, pp.371-372, nota che fu S. Tommaso che attribuì a Basilio, a V. Strabone e a Beda la definizione di cielo empireo. Basilio ebbe in questa definizione un ruolo marginale, Beda descrisse un cielo immobile creato nel primo giorno, ma senza usare il termine ''empireo``, il quale fu introdotto nel XIIo sec. nei Glossa ordinaria, attribuibili ad Anselmo di Laon, ma nel medioevo erroneamente attribuiti a Val. Strabone. La fonte di Maurolico è quindi certamente S. Tommaso, Summa Theologiae, I, qu. 66, art.3, p.281, utrum caelum empyreum si concreatum materiae informi, ''Respondeo dicendum quod caelum empyreum non invenitur positum nisi per auctoritates strabi et bedae, et iterum per auctoritatem basilii. in cuius positione quantum ad aliquid convenunt, scilicet quantum ad hoc quod sit locus beatorum. dicit enim strabus, et etiam beda, quod statim factum angelis est repletum. basilius etiam dicit, in II hexaem., sicut damnati in tenebras ultimas aliguntur ita remuneratio pro dignis operibus restauratur in ea luce quae est extra mundum, ubi beati quietis domicilium sortientur. basilius vero ea ratione ponit, ne videatur simpliciter deus opus suum a tenebris inchoasse; quod manichaei calumniantur, deum veteris testamenti deum tenebrarum nominantes...``. Basilio, Hexaemeron, homilia II, Deus eo quod invisibilis erat terra et indigesta, p.42, ``... Etenim si damnati mittuntur in tenebras exteriores; utique qui opera laude ac commendatione digna peregrunt, in coelesti lumine requiem possident...''. Valafredo Strabone, Glossa ordinaria. Liber Genesis, cap. I, vers. I, p.68, ``In principio etc. Coelum non visibile firmamentum, sed empyreum, id est, igneum vel intellectuale, quod non ab ardore, sed a splendore dicitur, quod statim repletum est angelis.''. Beda, (3), Hexaemeron, Lib. I, p.14, ``... Non ergo superius illud coelum, quod mortalium omnium est inaccessibile conspectibus, inane creatum est et vacuum in terra, ... hoc est beatissimis angelorum agminibus impletum est; ...''.
34 Theo., Sph. El., I, 6 Teodosio, Sphaerica Elementa, Lib. I, prop. VI, p. 92r.,``Si in sphaera plurimi circuli signantur: qui per centrum sphaerae transierit omnibus erit maior. Reliquorum autem, hi quidem, quorum longitudo a centro aequalis fuerit, erunt aequales: at cuius longitudo maior fuerit, erit minor''.
37 Theo., Sph. El., I, 15 Teodosio, Sphaerica Elementa, Lib. I, prop. XV, p. 93v, ``Omnes circuli maiores in sphera dividunt se invicem per aequalia''.
38 Theo., Sph. El., II, 3 Teodosio, Sphaerica Elementa, Lib. II, prop. III, p.96v, ``Circuli aequales et aequidistantes in sphaera non erunt nisi duo tantum''.
38 Theo., Sph. El., II, 8 Teodosio, Sphaerica Elementa, Lib. II, prop. VIII, p. 97r, ``Si fuerint in sphaera duo circuli aequales et aequidistantes: quicunque circulus maior unum eorum contingit: alterum quoque contingere comprobat''.
38 Theo., Sph. El., II, 9 Teodosio, Sphaerica Elementa, Lib. II, prop. IX, p. 97r, ``Omnes duo circuli aequidistantes in sphaera, quos aliquis maior circulus contingit, sibi invicem sunt aequales''.
40 Theo., Sph. El., II, 1 Teodosio, Sphaerica Elementa, Lib. II, prop. I, p. 96v, ``Quicunque circuli in sphaera sunt aequidistantes eosdem polos habere probantur''.
41 Theo., Sph. El., II, 5 Teodosio, Sphaerica Elementa, Lib. II, prop. V, p.96 v., ``Omnis maior circulus in sphaera transiens per polos duorum circulorum sese contingentium transibit per locum contactus''.
41 Theo., Sph. El., II, 12 Teodosio, Sphaerica Elementa, Lib. II, prop. XII, p. 97v, ``Omnis circulus maior transiens per polos duorum circulorum se invicem in sphaera secantium dividit utrasque portiones utriusque eorum in duo aequalia''.
44 Theo., Sph. El., I, 10 Teodosio, Sphaerica Elementa, Lib. I, prop. X, p. 93v., ``Omnis linea recta continuans alterum duorum polorum cuiuslibet circuli signati in sphaera cum centro ipsius, ad eius superficiem perpendicularis esse probatur''.
47 impLact.,Div. Inst. Lattanzio, Divinae Institutiones, vedi nota a S, 17v; s, 26v
48 Theo., Sph. El., I, cor. 31 Teodosio, Sphaerica Elementa, Lib. I, Cor. alla prop. XXXI, p. 95v., ``Ex hoc autem manifestum est, quia omnium circulorum maiorum in sphaera descriptorum, quicunque transit per polos alterius: et reliquus quoque versa vice transibit per polos ipsius. Amplius autem omnes maiores circuli orthogonaliter se invicem secantes uterque per alterius polos transeunt''.
49 Theo., Sph. El., II, 14 Teodosio, Sphaerica Elementa, Lib. II, prop. XIV, p. 98r., ``Si in sphaera fuerint circuli aequidistantes super quorum polos circuli maiores sint descripti, arcus circulorum aequidistantium qui erunt inter circulos maiores erunt similes: et arcus circulorum maiorum qui erunt inter circulos aequidistantes erunt aequales.''
57 Theo., Sph. El., I, 19 Teodosio, Sphaerica Elementa, Lib. I, prop. XIX, p. 93v., ``Omnis circulus maior transiens per polos alicuius circuli signati in sphaera secat eum per aequalia et orthogonaliter''.
60 Theo., Sph. El., II, 12 cit., vedi nota S, 3r; s, 4v
70 impTol., Alm., I, 2 Tolomeo, (1), Almagesto, Lib. I, cap. 2, p. 1v., ``De ordine huius doctrinae et constructione speculationum''.